Tuindorp 2.0: Thamerdal
Uithoorn - Thamerdal, ook wel bekend als Tranendal, moet op de schop. Het pareltje van weleer voldoet niet meer aan de eisen van deze tijd. De wijk is niet klimaatbestendig, de woningen zijn verouderd, de inrichting van de openbare ruimte is op en er spelen sociaal-maatschappelijke problemen. De gemeente maakt daarom samen met de buurt en Eigen Haard een ontwikkelplan om de wijk een impuls te geven. Dat is eind dit jaar klaar. ‘Daarmee maken we de kaders voor de invulling van de wijk,’ aldus wethouder Ferry Hoekstra.
De wijk, ontworpen door stedenbouwkundige Wieger Bruin, werd vroeger gezien als het voorbeeld voor het tuindorp. 'Thamerdal is een unieke mix, waarin de eigenschappen van het nieuwe idee van een tuindorp zijn gecombineerd met voor die tijd traditionele elementen van stadswijken,’ vertelt stedenbouwkundige Gereon Bargeman, die namens de gemeente bij het project is betrokken. ‘Dat zie je nergens in Nederland.’ Geen wonder dat mensen van heinde en verre kwamen om de wijk te bekijken (zelfs uit het buitenland). Dat gebeurt al een tijdje niet meer, maar wie weet in de toekomst, als Thamerdal een metamorfose heeft gekregen. Met een mix van verschillende typen bebouwing, waaronder stapelbouw en meer ruimte voor (gezamenlijk) groen.
KLM en Fokker
Thamerdal werd na de Tweede Wereldoorlog gebouwd, onder meer voor medewerkers van KLM en Fokker. 51 huizen waren speciaal voor deze doelgroep gebouwd. De bedrijven sponsorden bovendien een aantal speeltoestellen. Het tuindorp was een nieuwe vorm van de arbeiderswijk. ‘Tuindorpen kenmerken zich door lage eengezinswoningen met een voor- en een achtertuin en een omgeving met veel groen,’ aldus Wikipedia. Voortuinen kende men niet, de gemeente onderhield het gemeenschappelijk groen. ‘Het ontbreken van stedelijk vertier zoals kroegen, en de sterke nadruk op de gezinswoning als kern van het leven, moesten bijdragen aan de vorming van een fatsoenlijk, burgerlijk karakter,’ vervolgt Wikipedia. In de wijk was wel ruimte voor winkeliers, bijvoorbeeld in de winkelpanden aan de Prinses Christinalaan en Johan de Wittlaan. De bakker en groenteman zijn al een tijdje weg, maar in de wijk is nog wel een Poolse supermarkt en een Italiaans delicatessenwinkeltje te vinden. Bij het busstation is de internationale keuken met een Japans, Italiaans en een Indiaas restaurant goed vertegenwoordigd. Tot zover het goede nieuws.
Wijk in verval
Wanneer je rondloopt door de wijk, zie je niet zoveel terug wat herinnert aan de hoogtijdagen. Van gemeenschappelijk groen is weinig sprake, de tegeltuin rukt op. Illegale schuttingen blokkeren doorgangen die vrij hadden moeten blijven. De kwaliteit van het openbare groen staat onder druk. Maar het meest pijnlijk zijn de dichtgespijkerde woningen aan de Prinses Christinalaan en de Plesmanlaan. Ze staan al een tijd op de nominatie om gesloopt te worden. De woningen voldoen niet aan de eisen van deze tijd. In het verleden speelden problemen als vocht en schimmel en daarmee zijn ze niet langer geschikt voor bewoning. De woningen zijn eigendom van Eigen Haard. Volgens een woordvoerder van de woningcorporatie worden de woningen waarschijnlijk dit najaar gesloopt. Dat wordt tijd, vinden de bewoners. De situatie komt de veiligheid niet ten goede.
Waterberging
Met de sloop van de woningen wordt een zichtbaar probleem aangepakt. Maar er spelen meer problemen in de wijk, die zich meer onder de waterlijn bevinden. Eén daarvan betreft de mogelijkheden tot waterberging. Die is ver onder de maat. Dat betekent dat bij een forse regenbui delen van de wijk blank kunnen komen te staan. Dat gebeurde in 2007 en meer recentelijk in 2018, toen onder meer delen van de Prinses Christinalaan onder water kwamen te staan. ‘Dit water bleef niet één of twee uur op straat staan, maar één tot twee dagen,’ aldus Hoekstra.
‘Dat heeft consequenties voor de bereikbaarheid van de wijk, bijvoorbeeld voor hulpdiensten. In de toekomst kan dit vaker gebeuren, het aantal zware regenbuien neemt in de toekomst alleen maartoe. De gemeente heeft samen met Waternet onderzoek gedaan om te kijken hoe we dit probleem oplossen. Kern van het probleem is dat het water niet snel genoeg kan worden afgevoerd. Het water laten wegsijpelen naar omliggende wijken is geen oplossing, het probleem moet binnen Thamerdal worden opgelost. We kunnen nu ruimte maken voor het bergen van 8.000 m3 water, terwijl de benodigde ruimte 12.000 m3 is. Als we alle straten buiten de hoofdstructuur onder water laten staan, en al het groen, dan komen we nog steeds een derde aan opvangcapaciteit tekort. Er is tien tot twintig jaar nodig om de benodigde ruimte te creëren. Dat kan alleen maar door bebouwing en verharding weg te nemen. Daarom moeten we nu starten,’ aldus Hoekstra.
Verduurzaming
Niet alleen in de Prinses Christinalaan en de Plesmanlaan wacht Eigen Haard een grote klus. De woningcorporatie heeft 59 procent van de woningen in het bezit. Daarvan heeft 40 procent een energielabel van E of hoger. Daar moet iets aan gebeuren, vanaf 2030 mogen zulke woningen niet meer worden verhuurd. Daarnaast bestaat de wens om in de wijk woningen aan te kunnen bieden voor een bredere doelgroep, zodat er ook ruimte voor doorstroming ontstaat.
Armoedegrens
Ook op sociaal-maatschappelijk gebied moet er iets gebeuren. Dat is ook de reden dat het project integraal wordt opgepakt. ‘Twintig procent van de inwoners leeft op of onder de armoedegrens,’ aldus wethouder José de Robles, verantwoordelijk voor het sociaal domein. ‘Gemiddeld is dit zeven procent, zelfs iets daaronder. In Thamerdal is dit percentage dus heel hoog. De wijk scoort in vergelijking met andere wijken in Uithoorn slecht op gezondheidsgebied. Er is sprake van eenzaamheid, stress en psychische problemen. In deze wijk wordt het meest gerookt, het aantal gevallen van obesitas ligt hoger dan in andere wijken en er wordt onvoldoende bewogen. Wat het meest zorgen baart is dat er veel sprake is van multiproblematiek. Bij één individu spelen in zo'n geval meerdere problemen op gezondheidsvlak.
Bewegen
Door het aanpakken van de buitenruimte hoopt de gemeente bewoners te gaan verleiden om meer te gaan bewegen. ‘We hebben met behulp van een scan gekeken naar hoe beweegvriendelijk de wijk is. Daaruit blijkt dat er onvoldoende veilige fiets- en wandelpaden zijn. Men ervaart daardoor onvoldoende stimulans om met de fiets te gaan. Men vindt dat er te weinig verkeersremmende maatregelen zijn genomen, waardoor er te hard wordt gereden. De natuur en het groen zijn niet aantrekkelijk en er zijn te weinig openbaar toegankelijke formele sport-, speel- en recreatieve voorzieningen.’ Dit wordt onder meer aangepakt door te zorgen voor een groene verbinding tussen het Zijdelmeer en het Libellebos. De biodiversiteit wordt vergroot en er komt groen tot aan de voordeur. ‘Je moet de wijk zien als een groot ecosysteem waarin alle functies worden aangepakt. Van waterberging tot bewegen en het vergroten van de biodiversiteit,’ zegt de Robles.
Vakcollege Thamen
De komende jaren gaat er van alles gebeuren in de wijk. Aan de rand van Thamerdal wordt een nieuw Vakcollege Thamen gebouwd. Er zijn plannen om naast de bouw van de school woningen toe te voegen, evenals een parkachtige structuur. ‘Voorop staat de nieuwbouw van de school. Dat is de belangrijkste opgaaf en dat is een verplichting voor ons als gemeente,’ aldus De Robles. ‘De parkachtige structuur, waar water kan worden geborgen in combinatie met kleinschalige woningbouw is een mooie aanvulling. Ook dit is een voorbeeld van hoe wij in Uithoorn projecten integraal proberen aan te pakken, dus voor meerdere opgaven oplossingen proberen te vinden.’ In de Prinses Christinalaan worden woningen gesloopt en ook voor andere delen van de wijk bestaan plannen. ‘Deze plannen staan tijdelijk on hold tot we een overkoepelende visie hebben voor de wijk.’
Ambitieus
De betrokken partijen zijn ambitieus. Eigen Haard, bij dit project partner van de gemeente, heeft een lange wensenlijst. Over twintig jaar moet de wijk flink zijn vergroend en moet er voldoende waterberging zijn. Het moet een wijk zijn waar je van je wieg tot je graf kan blijven wonen, voor elke levensfase een geschikte woning. Thamerdal moet een gezonde en sociale wijk zijn. De sociale waarden van de wijk, die dreigen verloren te gaan, krijgen een nieuwe impuls dankzij natuurlijke ontmoetingsplekken in en rond de gezamenlijke hoven. De plaatjes van Eigen Haard – die nadrukkelijk nog geen werkelijkheid zijn – laten bescheiden hoogbouw zien van drie tot vier lagen. Hoekstra benadrukt dat de indeling van de wijk en het type bebouwing nog niet vaststaat. De bewoners wordt uitdrukkelijk gevraagd om mee te denken. Hij ziet een wijk voor zich met meer diversiteit qua woningen, met ruimte voor waterberging en kwalitatief groen, die uitnodigt tot bewegen. Er komen woningen voor meer verschillende doelgroepen, met koop en vrije sector woningen, maar het is niet de bedoeling om het aantal sociale huurwoningen te verminderen.
Trots
De opgaven voor Thamerdal liegen er niet om. Hoekstra ziet het echter vooral als kans. ‘Wellicht kunnen we een nieuwe vorm vinden van het tuindorp, het tuindorp 2.0. Het is mooi als de bewoners straks weer trots kunnen zijn op hun wijk, net zoals ze dat jaren geleden waren.’ Ook wethouder De Robles ziet kansen: ‘Thamerdal is een wijk met heel veel potentie. De problematiek zullen we samen met partners en bewoners aanpakken. Maar wat ik vooral zie is een wijk met saamhorigheid en gezelligheid; kijk als voorbeeld maar eens naar het succes van de Rommelroute!’
